Η ρινίτιδα, η οποία συνιστά φλεγμονή του ρινικού βλεννογόνου, μπορεί να υποβαθμίσει σημαντικά την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Αν και η πιο κοινή μορφή είναι η αλλεργική ρινίτιδα, η οποία πυροδοτείται λόγω της αντίδρασης του οργανισμού σε αλλεργιογόνα, υπάρχουν κι άλλες μορφές οι οποίες οφείλονται σε ποικίλους αιτιολογικούς παράγοντες. Μία από αυτές είναι και η φαρμακευτική ρινίτιδα, η οποία χαρακτηρίζεται από χρόνια ρινική συμφόρηση χωρίς την παρουσία αλλεργικής αιτίας, που συχνά προκαλείται από παρατεταμένη χρήση τοπικών ρινικών αποσυμφορητικών. Τα ρινικά αποσυμφορητικά σπρέι, τα οποία είναι ευρέως διαθέσιμα χωρίς ιατρική συνταγή, χρησιμοποιούνται συνήθως για να παρέχουν προσωρινή ανακούφιση από τα συμπτώματα της ρινικής συμφόρησης που συχνά σχετίζονται με κρυολογήματα, αλλεργίες ή άλλα προβλήματα. Ωστόσο, η παρατεταμένη χρήση τους μπορεί να οδηγήσει σε μια παράδοξη αντίδραση, όπου το αρχικό αποσυμφορητικό αποτέλεσμα μειώνεται ή αναστρέφεται με την πάροδο του χρόνου, οδηγώντας σε επιδείνωση της συμφόρησης.

Πού οφείλεται η φαρμακευτική ρινίτιδα;

Η κύρια αιτία της φαρμακευτικής ρινίτιδας, όπως προαναφέρθηκε, είναι η παρατεταμένη και συχνά άκριτη χρήση τοπικών ρινικών αποσυμφορητικών σπρέι, όπως αυτά που περιέχουν οξυμεταζολίνη, φαινυλεφρίνη ή ξυλομεταζολίνη. Αυτά τα αποσυμφορητικά δρουν στους α-αδρενεργικούς υποδοχείς στον ρινικό βλεννογόνο, προκαλώντας αγγειοσυστολή και προσωρινή μείωση του ρινικού οιδήματος και της συμφόρησης. Ωστόσο, η επαναλαμβανόμενη διέγερση των α-αδρενεργικών υποδοχέων οδηγεί σε μείωση της ρύθμισής τους, μειώνοντας την ευαισθησία και τον αριθμό τους στην επιφάνεια του ρινικού βλεννογόνου. Αυτή η απευαισθητοποίηση του υποδοχέα έχει ως αποτέλεσμα μειωμένη αποτελεσματικότητα του φαρμάκου, απαιτώντας υψηλότερες δόσεις για να επιτευχθεί το επιθυμητό αποτέλεσμα.

Η χρήση των φαρμακευτικών σκευασμάτων αυτών θα πρέπει να είναι βραχυπρόθεσμη και να μην υπερβαίνει τις τρεις έως πέντε ημέρες. Πέρα από αυτήν την περίοδο, η συνεχής χρήση μπορεί να επιφέρει το αντίστροφο αποτέλεσμα και να μειώσει την ανταπόκριση του οργανισμού σε αυτά τα φάρμακα. Επιπλέον, η παρατεταμένη αγγειοσυστολή που προκαλείται από την συνεχή χρήση ρινικών εκνεφωμάτων βλάπτει τη φυσιολογική ροή του αίματος, η οποία μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο ρινικό επιθήλιο και στις υποκείμενες δομές, οδηγώντας σε χρόνια φλεγμονή και συμφόρηση.

Συμπτώματα φαρμακευτικής ρινίτιδας

Το χαρακτηριστικό σύμπτωμα της φαρμακευτικής ρινίτιδας είναι η επιδείνωση της ρινικής συμφόρησης παρά τη συνεχιζόμενη χρήση ρινικών αποσυμφορητικών. Αυτή η συμφόρηση είναι συνήθως πιο σοβαρή από τα αρχικά συμπτώματα που προκάλεσαν τη χρήση αποσυμφορητικού. Οι ασθενείς μπορεί να εμφανίσουν έναν κύκλο ανακούφισης και συμφόρησης, ενώ το ρινικό εκνέφωμα παρουσιάζει προοδευτικά μειωμένη αποτελεσματικότητα. Άλλα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Συχνή ανάγκη χρήσης περισσότερου αποσυμφορητικού για να επιτευχθεί ελάχιστη ανακούφιση.
• Ρινική ξηρότητα και ερεθισμός.
• Περιστασιακές ρινορραγίες λόγω ξηρότητας και βλάβης του βλεννογόνου.
• Πιθανή εξάπλωση της συμφόρησης και στους παραρρίνιους κόλπους, που οδηγεί σε πονοκεφάλους και πόνο στο πρόσωπο.

Επιλογές θεραπείας για τη φαρμακευτική ρινίτιδα

Η κύρια θεραπεία για τη φαρμακευτική ρινίτιδα είναι η διακοπή του ρινικού αποσυμφορητικού. Ωστόσο, η απότομη διακοπή του αποσυμφορητικού μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική δυσφορία. Η σταδιακή απεξάρτηση από το ρινικό εκνέφωμα, σε συνδυασμό με τη χρήση εναλλακτικών φαρμάκων, όπως τα ενδορρινικά κορτικοστεροειδή, συνιστάται συνήθως για την επίτευξη των βέλτιστων αποτελεσμάτων. Τα ενδορρινικά κορτικοστεροειδή, όπως η φλουτικαζόνη και η βουδεσονίδη, είναι αποτελεσματικά στη μείωση της φλεγμονής χωρίς τον κίνδυνο υποτροπιάζουσας συμφόρησης.

Σε περιπτώσεις όπου η διακοπή των αποσυμφορητικών οδηγεί σε σοβαρά συμπτώματα, μπορεί να εξεταστεί το ενδεχόμενο μιας σύντομης θεραπείας του στόματος κορτικοστεροειδών υπό στενή ιατρική παρακολούθηση. Επιπλέον, τα ρινικά σπρέι με φυσιολογικό ορό και η αυξημένη ενυδάτωση μπορούν να βοηθήσουν στην ανακούφιση της ξηρότητας και στη διευκόλυνση της αποκατάστασης του ρινικού βλεννογόνου. Σε ορισμένες επίμονες ή σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να είναι απαραίτητη η εξέταση από έναν Χειρουργό ΩΡΛ για τη διερεύνηση πρόσθετων θεραπευτικών επιλογών, όπως η χειρουργική επέμβαση για τη διόρθωση υποκείμενων ανατομικών παραγόντων που συμβάλλουν στη ρινική συμφόρηση. Ο καυτηριασμός των κάτω ρινικών κογχών με σύγχρονα μέσα, όπως οι ραδιοσυχνότητες, είναι δυνατόν να σπάσουν τον φαύλο κύκλο ρινικής συμφόρησης – εξάρτησης από τα ρινικά σπρέι που προκαλεί η φαρμακευτική ρινίτιδα. Ο Χειρουργός ΩΡΛ στην Αθήνα και την Ήπειρο, Dr. Πέτρος Λίτος, αντιμετωπίζει τη φαρμακευτική ρινίτιδα με τον κατάλληλο τρόπο, αποκαθιστώντας τη φυσιολογική ρινική λειτουργία και βελτιώνοντας τη συνολική ποιότητα ζωής των ασθενών.