Η σιαλολιθίαση και η σιαλαδενίτιδα αποτελούν δυο αλληλένδετες παθήσεις που πλήττουν τους σιελογόνους αδένες, οι οποίες προκαλούν σημαντική ενόχληση και πιθανές επιπλοκές εάν δεν αντιμετωπιστούν. Η σιαλολιθίαση αναφέρεται στον σχηματισμό λίθων εντός των σιελογόνων αδένων, ενώ η σιαλαδενίτιδα αφορά την ανάπτυξη φλεγμονής στους συγκεκριμένους αδένες. Η κατανόηση της αλληλένδετης σχέσης μεταξύ αυτών των δύο παθήσεων και των συμπτωμάτων που προκαλούν συμβάλλουν στην αποτελεσματική διάγνωση και διαχείρισή τους.
Σιαλολιθίαση: Αίτια και συμπτώματα
Η σιαλολιθίαση αφορά την ανάπτυξη λίθων στους σιελογόνους αδένες. Προσβάλλει κυρίως τους υπογνάθιους αδένες (80-90% των περιπτώσεων). Λιγότερο συχνά η ανάπτυξη λίθων εντοπίζεται στις παρωτίδες, οι οποίες ανήκουν στους μείζονες σιαλογόνους αδένες, ενώ οι λίθοι στους υπογλώσσιους και τους ελάσσονες σιελογόνους αδένες είναι σπάνιοι. Η σιαλολιθίαση δεν έχει ξεκάθαρη αιτία, ωστόσο πολλοί παράγοντες θεωρείται ότι συμβάλλουν στην εμφάνισή της, όπως:
- Στάση του σάλιου: Η μειωμένη ροή του σάλιου, είτε λόγω αφυδάτωσης, φαρμάκων ή συστηματικών παθήσεων, μπορεί να οδηγήσει στη συγκέντρωση και την κατακρήμνιση των συστατικών του σάλιου.
- Αλλαγή σύστασης του σάλιου: Οι αλλαγές στη χημική σύνθεση του σάλιου, όπως η αυξημένη περιεκτικότητα σε ασβέστιο, μπορούν να διευκολύνουν τη δημιουργία πυρήνων και την ανάπτυξη των λίθων.
- Λοιμώξεις και φλεγμονή: Οι υποτροπιάζουσες λοιμώξεις ή οι χρόνιες φλεγμονές μπορούν να αλλάξουν το τοπικό περιβάλλον εντός των σιελογόνων αδένων, προάγοντας το σχηματισμό λίθων.
- Τυχόν δομικές ανωμαλίες ή εξωτερική συμπίεση των σιελογόνων πόρων που μπορεί να εμποδίσουν τη ροή του σάλιου, αυξάνοντας τον κίνδυνο ανάπτυξης λίθων.
Η σιαλολιθίαση μπορεί είτε να παραμένει ασυμπτωματική ή να προκαλέσει έντονα συμπτώματα, ιδιαίτερα σε περίπτωση που οι λίθοι προκαλέσουν απόφραξη των σιελογόνων πόρων. Τα πιο συνήθη συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Πόνο και οίδημα: Συνήθως, οι ασθενείς εμφανίζουν πόνο και πρήξιμο στον προσβεβλημένο αδένα, το οποίο εντείνεται κατά τη διάρκεια των γευμάτων λόγω της αυξημένης ροής του σάλιου και της απόφραξης.
- Ξηροστομία: Μερική ή πλήρης απόφραξη της ροής του σάλιου μπορεί να οδηγήσει σε ξηροστομία, η οποία προκαλεί με τη σειρά της δυσκολίες στην ομιλία, τη μάσηση και την κατάποση.
- Ανάπτυξη λοίμωξης: Μπορεί να αναπτυχθεί δευτερογενής βακτηριακή λοίμωξη (σιαλαδενίτιδα), η οποία εκδηλώνεται με ερύθημα, πυρετό και πυώδη έκκριση από το άνοιγμα του σιελογόνου πόρου.
- Εντόπιση μιας ψηλαφητής μάζας: Σε ορισμένες περιπτώσεις, η πέτρα μπορεί να είναι ψηλαφητή ή ορατή μέσα στον πόρο ή τον αδένα.
Σιαλαδενίτιδα: Αίτια και συμπτώματα
Η σιαλαδενίτιδα είναι μια φλεγμονώδης πάθηση των σιελογόνων αδένων που μπορεί να είναι οξεία ή χρόνια. Συχνά σχετίζεται με τη σιαλολιθίαση, αλλά μπορεί επίσης να προκύψει από άλλες αιτίες, όπως ιογενείς λοιμώξεις (π.χ. παρωτίτιδα, η οποία αφορά τους παρωτιδικούς αδένες), βακτηριακές λοιμώξεις όπως ο στρεπτόκοκκος ή ο σταφυλόκοκκος, αυτοάνοσα νοσήματα (π.χ. σύνδρομο Sjögren) ή απόφραξη της ροής του σάλιου λόγω λίθων ή άλλων παραγόντων, η οποία οδηγεί σε στάση του σάλιου και δευτερογενή βακτηριακή μόλυνση. Επίσης, η αφυδάτωση και η κακή στοματική υγιεινή μπορεί να προδιαθέσουν τόσο σε συσσώρευση βακτηρίων όσο και σε σχηματισμό λίθων, επιδεινώνοντας τη σιαλαδενίτιδα.
Η κλινική εικόνα της σιαλαδενίτιδας ποικίλλει ανάλογα με την αιτία και τη σοβαρότητά της. Η οξεία σιαλαδενίτιδα εκδηλώνεται με ξαφνικό, έντονο πόνο και οίδημα του προσβεβλημένου αδένα, που συχνά συνοδεύεται από ερύθημα. Συχνά οι ασθενείς εκδηλώνουν πυρετό, ρίγη και γενική κακουχία. Ιδίως εάν πρόκειται για βακτηριακή σιαλαδενίτιδα, μπορεί να παρατηρηθεί πυώδης έκκριση από το στόμιο του πόρου. Η χρόνια σιαλαδενίτιδα από την άλλη πλευρά εκδηλώνεται με υποτροπιάζον ή επίμονο οίδημα των σιελογόνων αδένων, δυσφορία και ξηροστομία, που συχνά σχετίζεται με το σύνδρομο Sjögren ή με χρόνιες αποφράξεις του σιελογόνου πόρου.
Πώς συνδέεται η σιαλολιθίαση και η σιαλαδενίτιδα
Η σχέση ανάμεσα στη σιαλολιθίαση και τη σιαλαδενίτιδα είναι στενή και συχνά αμφίδρομη. Η σιαλολιθίαση μπορεί να προκαλέσει απόφραξη του σιελογόνου πόρου, οδηγώντας σε στάση του σάλιου και δημιουργώντας ένα ευνοϊκό περιβάλλον για συσσώρευση βακτηρίων και μόλυνση, προκαλώντας έτσι σιαλαδενίτιδα. Αντίθετα, η χρόνια σιαλαδενίτιδα μπορεί να μεταβάλει το περιβάλλον του σιελογόνου πόρου, αυξάνοντας τον κίνδυνο σχηματισμού λίθων λόγω φλεγμονής και ίνωσης.
Θεραπευτικές επιλογές
Η ενδεδειγμένη θεραπεία για τη σιαλολιθίαση εξαρτάται από την έκταση της πάθησης και των συμπτωμάτων που προκαλεί. Σε πρώτη φάση συνήθως εφαρμόζεται συντηρητική αντιμετώπιση με τεχνικές που αυξάνουν τη ροή του σάλιου, βοηθώντας στην αποβολή της πέτρας. Τέτοιες τεχνικές είναι η αυξημένη πρόσληψη νερού, η χρήση ζεστών επιθεμάτων και το ελαφρύ μασάζ του πάσχοντος αδένα. Εάν τα συντηρητικά μέτρα δεν επιφέρουν το επιθυμητό αποτέλεσμα, μπορούν να εφαρμοστούν ελάχιστα επεμβατικές τεχνικές, όπως η λιθοτριψία ή η σιαλενδοσκόπηση. Κατά τη λιθοτριψία εφαρμόζονται κύματα υπερήχων για τον θρυμματισμό των λίθων, διευκολύνοντας τη διέλευση ή την αφαίρεσή τους. Η σιαλενδοσκόπηση από την άλλη πλευρά περιλαμβάνει τη χρήση ειδικού σιαλενδοσκοπίου για την απεικόνιση κι αφαίρεση του λίθου. Με ειδικές λαβίδες, ο λίθος συλλαμβάνεται και αφαιρείται. Για μεγαλύτερους λίθους, χρησιμοποιείται ίνα laser που σπάει τον λίθο, επιτρέποντας την αναίμακτη αφαίρεσή του από τον αδένα. Τέλος, σε προχωρημένες περιπτώσεις λίθων που είτε είναι πολύ μεγάλοι είτε δεν υποχωρούν με συντηρητικές ή ελάχιστα επεμβατικές μεθόδους αντιμετώπισης, έχει ένδειξη η χειρουργική επέμβαση. Οι χειρουργικές τεχνικές που μπορούν να εφαρμοστούν είναι η ενδοστοματική αφαίρεση λίθων ή η εκτομή του σιελογόνου αδένα.
Η σιαλαδενίτιδα από την άλλη πλευρά αντιμετωπίζεται συχνά με χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής, ειδικά αν οφείλεται σε κάποιο βακτήριο. Η αυξημένη πρόσληψη νερού, η χρήση ζεστών επιθεμάτων και το ελαφρύ μασάζ του πάσχοντος αδένα λειτουργούν επίσης αρκετά ευεργετικά. Παράλληλα, η αντιμετώπιση υποκείμενων παθήσεων όπως το σύνδρομο Sjögren ή η αντιμετώπιση της αφυδάτωσης και της κακής στοματικής υγιεινής μπορεί να αποτρέψει μελλοντικές υποτροπές της πάθησης. Τέλος, σε περιπτώσεις χρόνιας σιαλαδενίτιδας που δεν ανταποκρίνεται στην συντηρητική αντιμετώπιση, μπορεί να είναι απαραίτητη η διαστολή του εκφορητικού πόρου του σιελογόνου αδένα, η αφαίρεση των λίθων ή η χειρουργική αφαίρεση του σιελογόνου αδένα. Σε κάθε περίπτωση, ο Χειρουργός ΩΡΛ στην Αθήνα και την Ήπειρο Dr. Πέτρος Λίτος αντιμετωπίζει επιτυχώς τόσο τη σιαλολιθίαση όσο και τη σιαλαδενίτιδα, αποκαθιστώντας τη λειτουργία των σιελογόνων αδένων και την ποιότητα ζωής των ασθενών.