Η περιοχή του λαιμού χαρακτηρίζεται από ανατομική πολυπλοκότητα, ενώ ταυτόχρονα εντοπίζονται σε αυτή αρκετές σημαντικές δομές και όργανα. Συνεπώς, η εμφάνιση οποιασδήποτε διόγκωσης χρήζει άμεσης αξιολόγησης, προκειμένου να αποκλειστούν ή να προληφθούν εγκαίρως δυσάρεστες καταστάσεις. Τυχόν διογκώσεις ή μάζες στην περιοχή του τραχήλου ενδέχεται να είναι είτε καλοήθεις, είτε στη χειρότερη περίπτωση καρκινικές. Στις καλοήθεις μάζες συγκαταλέγεται η βραγχιακή κύστη, η οποία μάλιστα συνιστά ένα υπόλειμμα της εμβρυϊκής ζωής και συχνά δεν προκαλεί κανένα σύμπτωμα. Ωστόσο, αν και καλοήθης, δηλαδή μη καρκινική, θέτει διαγνωστικές προκλήσεις καθώς ενέχει τον κίνδυνο μόλυνσης και πρόκλησης διαφόρων επιπλοκών.
Τι είναι η βραγχιακή κύστη;
Η βραγχιακή κύστη είναι μια στρογγυλή, καλοήθης κι ελαστική μάζα κατά μήκος της πλάγιας όψης του τραχήλου. Μάλιστα, αποτελεί αναπτυξιακή ανωμαλία η οποία δημιουργείται κατά την εμβρυϊκή ζωή, είναι δηλαδή ένα εμβρυϊκό κατάλοιπο. Δεν αποκλείεται μαζί με τη συγκεκριμένη κύστη να εντοπίζεται ταυτόχρονα και ένα βραγχιακό συρίγγιο το οποίο μπορεί να φτάσει μέχρι το δέρμα. Η μάζα αυτή είναι παρούσα ήδη από τη στιγμή της γέννησης, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι γίνεται απαραίτητα αντιληπτή τότε. Συνήθως, ο ασθενής καταλαβαίνει την ύπαρξή της σε μεταγενέστερη χρονική στιγμή, συνήθως στα 20-30 χρόνια της ζωής του.
Παθογένεση
Οι βραγχιακές κύστεις εμφανίζονται όταν υπάρχει αποτυχία στην εξάλειψη της βραγχιακής σχισμής. Οι βραγχιακές κύστεις θεωρούνται ως εμβρυικά υπολείμματα των βραγχιακών τόξων. Τα τόξα αυτά συμβάλλουν στην ανάπτυξη της κεφαλής και του τραχήλου κατά την εμβρυογένεση. Στον άνθρωπο αναπτύσσονται έξι ζεύγη τόξων. Οι βραγχιακές κύστεις μπορούν να δημιουργηθούν σε διάφορα σημεία ανάλογα με το τόξο που έχει αφήσει υπολείμματα. Τα υπολείμματα αυτά βρίσκονται στις βραγχιακές σχισμές, τις θέσεις μεταξύ των τόξων, με τη δεύτερη βραγχιακή σχισμή να ευθύνεται για περισσότερο από το 90% των περιπτώσεων ανάπτυξης μιας βραγχιακής κύστης.
Συμπτώματα βραγχιακής κύστης
Η βραγχιακή κύστη εμφανίζεται συνήθως ως μαλακή, ανώδυνη μάζα που βρίσκεται στο πλάγιο τμήμα του τραχήλου. Μπορεί να γίνει αισθητή μόνο κατά την εφηβεία ή την πρώιμη ενήλικη ζωή και μπορεί να ποικίλλει σε μέγεθος. Εάν ωστόσο το μέγεθός της αυξηθεί, ο ασθενής αισθάνεται να υπάρχει μια διόγκωση στο πλάι του λαιμού, η οποία ανάλογα με την έκτασή της εγείρει κατά βάση αισθητικές ανησυχίες. Όταν η συγκεκριμένη κύστη διογκώνεται, συνήθως έχει προηγηθεί κάποια λοίμωξη στο ανώτερο αναπνευστικό, όπως η αμυγδαλίτιδα. Η λοίμωξη αυτή μπορεί να συμβάλλει στην επιμόλυνση της κύστης με παθογόνους μικροοργανισμούς, με αποτέλεσμα να προκληθεί φλεγμονή, έντονη διόγκωση και πόνος. Δεν αποκλείεται τέλος να προκληθεί συσσώρευση πύου στο εσωτερικό της κύστης. Σε αυτή την περίπτωση, ακολουθεί είτε αυτόματη, είτε χειρουργική (με διάνοιξη) παροχέτευση του πύου προς το δέρμα.
Διάγνωση βραγχιακής κύστης
Η διάγνωση μιας βραγχιακής κύστης περιλαμβάνει γενικά συνδυασμό κλινικής εξέτασης και απεικονιστικών εξετάσεων. Κατά την κλινική εξέταση γίνεται αντιληπτή και ψηλαφείται η μάζα. Το υπερηχογράφημα είναι στη συνέχεια η απεικονιστική εξέταση εκλογής, παρέχοντας λεπτομέρειες σχετικά με τη θέση, το μέγεθος και τη σχέση της κύστης με τις παρακείμενες ανατομικές δομές. Για περαιτέρω εξέταση, μπορεί να διενεργηθεί αξονική ή μαγνητική τομογραφία. Αυτές οι εξετάσεις είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για τη διάκριση των βραγχιακών κύστεων από άλλες τραχηλικές μάζες. Τέλος, αν υπάρχει υποψία καρκινικής μάζας, πραγματοποιείται βιοψία με λεπτή βελόνα (FNA), η οποία ωστόσο ζητείται σπάνια λόγω του κινδύνου μόλυνσης και της καλοήθους φύσης της κύστης.
Επιλογές θεραπείας για μια βραγχιακή κύστη
Η οριστική θεραπεία για μια βραγχιακή κύστη είναι η χειρουργική αφαίρεση. Η χειρουργική επέμβαση συνήθως συνιστάται για την πρόληψη επαναλαμβανόμενων λοιμώξεων και για την ανακούφιση των αισθητικών ανησυχιών. Η διαδικασία περιλαμβάνει τη διενέργεια μιας μικρής οριζόντιας τομής στην πλάγια περιοχή του λαιμού. Το μέγεθος και το σημείο της τομής είναι ανάλογο του μεγέθους και της θέσης της κύστης, ενώ έπειτα η τομή συρράφεται με τεχνικές πλαστικής χειρουργικής ώστε οι ουλές να είναι όσο το δυνατόν αόρατες. Αν η κύστη παρουσιάζει συσσώρευση πύου, είναι σημαντικό να προηγηθεί χειρουργική διάνοιξη για την παροχέτευση του πύου και χορήγηση αντιβιοτικής αγωγής προκειμένου να παρέλθει η φλεγμονή. Όταν διαπιστωθεί ότι η φλεγμονή έχει υποχωρήσει, ακολουθεί η χειρουργική επέμβαση για την αφαίρεση της κύστης. Ο Χειρουργός ΩΡΛ στην Αθήνα και στην Ήπειρο, Dr. Πέτρος Λίτος πραγματοποιεί τη συγκεκριμένη επέμβαση με εξαιρετικά ποσοστά επιτυχίας.